Kitap Tanıtım Yazı Serisi – 12

ERZURUM ÇARŞI PAZAR: ÇARŞILARIN KADÎM TARİHİ

Erzurum şehir tarih yazıcılığı denilince akla ilk gelen isimdir Murat KÜÇÜKUĞURLU hocamız. Kendisini şehrin tarihine adayan ve hemen hemen her yönden şehrin tarihini yazmaya azmetmiş bir hocamızdır kendisi. Bu gayretine yakinen de tanıklık etmiş birisi olarak bu azmi ve gayretine hüsn-ü şehadet etmekteyim.

Erzurum Halkevlerini, Erzurum Belediye Tarihini, Erzurum Kış Sporları Tarihini, Türk Siyasi Tarihinde Erzurum’u, Tabyalar ve Kışlaları, Erzurum İl Özel İdare Tarihini, Aziziyenin Son Şahitlerini, Erzurum Kalesini; Camileri, Medreseleri, Kütüphaneleri resmi ve tarihi vesikalar çerçevesinde yazan ve bizlere sunan hocamız Abdürrahim Şerif Beygu’yu, Ahmet Mümtaz Erverdi’yi, Doktor Şerif Beyi ve Belediye Reisi olan Şerif Efendiyi de yine bizlere yazıp sunmuştur. Aynı zamanda basıma hazır daha nice çalışmasının olduğunu da sohbet ortamlarında bizzat kendisinden işitmişliğimiz olmuştur.

Eserlerinden bazıları olan bu çalışmaların yanında “Erzurum Çarşı Pazar” kitabı da hocamızın en mühim çalışmalarından birisidir. “Eski Erzurum Çarşıları ve Üretim Merkezleri” alt başlığıyla kadim bir tarihe ışık tutmaktadır.

“Erzurum Çarşı Pazar” kitabı tarih, üretim, çarşı ve kültür zenginliği ile dolu dolu olan bir şehir kitabıdır. Yazarı, akademisyen/tarihçi/yazar Murat KÜÇÜKUĞURLU.

Murat KÜÇÜKUĞURLU hocam, kendisini şehrin tarihini anlatmaya ve yazmaya vakfeden ender yazar akademisyenlerimizden birisidir. Beyefendi kimliği, şahsiyetli kalemi ve gıpta edilecek çalışkanlığıyla şehrin hafızasına ismini nakşeden tarihçi hocamızdır.

Kitap, Mayıs-2018 tarihinde Çizgi Yayınevinden “Osmanlı Hâkimiyetinin 500. Yılı ve Kurtuluşun 100. Yılı Anısına” ithaf yazısıyla 424 sayfalık dev bir eser olarak okuruna kavuşmuştur.

Kitaba başlamadan “teşekkür, ön söz ve kaynak değerlendirilmesi” konularının dikkatlice okunması kitabın nasıl bir çalışmanın neticesi olduğunu bizlere sunmaktadır. Özellikle “teşekkür” yazısında “Erzurum tarihine ilişkin 20 yıldır devam eden çalışmalarımda desteğini asla esirgemeyen eşime” diyerek sırasıyla Mehmet Tezcan, Selahattin Tozlu, Uğur Akbulut, Naim Ürkmez, Serkan Özer, Murat Kılıç, Bekir Akşit, N. Burak Özsoy, İbrahim Boz, Adem Özdemir, Hasan Şahintürk, Canan Şimşek, Şehri Karakaş, Yahya Yeşilyurt, Ümit Adalar, Ayşe Alan, Oğuzhan Ekinci, Cemil Doğaç İpek, Yavuz Daşdemir, Alperen Kayserili, Fatih Arıcı, Murat Türker Tüfekçi, Ömer Faruk Kızılkaya, Serdar Karahan, Muzaffer Taşyürek ve Murat Kaciroğlu gibi ender isimlerin de esere yapmış oldukları katkıyı öğrenmiş oluyoruz.

Erzurum Çarşı Pazar eseri, giriş bölümü hariç toplam yedi bölümden oluşmaktadır. “Erzurum Ticari Hayatına Genel Bir Bakış”la giriş yapan hocamız sırasıyla birinci bölümde “İpekyolu ve Erzurum Çarşıları” ikinci bölümde “Çarşıların Efendisi: Eski Esnaf Teşkilatı” üçüncü bölümde “Erzurum Çarşıları” dördüncü bölümde “Erzurum’da Üretim ve Üretim Mekânları” beşinci bölümde “Cumhuriyet Döneminde Erzurum Çarşıları” altıncı bölümde “Hanlar Kervanlar ve Oteller” ve son yedinci bölümde ise “Cumhuriyet Döneminde Üretim” başlığıyla eser hitama ermektedir.

Erzurum, tarih boyunca hep serhat şehir olarak askeri kimliğiyle öne çıkmış ve konuşulmuştur. Elbette ki bu özelliği mühim ve değerlidir. Lakin sadece bu özelliği değil ticari özelliğiyle de konuşulmalı ve değerlendirilmelidir. Çünkü Erzurum, ipek yolu güzergâhında önemli duraklardan birisidir. Bu haliyle de çarşı pazarı önem arz etmekte ve dikkate değer bilgiler barındırmaktadır. Çarşıların veya üretimin çeşitliliği ve canlılığı kültürel gelişmeye de katkı sağlamıştır. Şehre ve şehrin insanına entelektüel bir birikim kazandırmıştır. Tarih boyunca hem askeri yönü hem de ticari konumu itibariyle hem coğrafyamızın hem de tarihimizin mühim sayfalarına konu olmuştur.

“Bu kitapta, iktisadi bakımdan küresel bir dönüşüm yaşandığı, daha doğrusu küresel dönüşümün yaşandığı Osmanlı coğrafyasını derinden etkilediği 19. yüzyıldan 20. Yüzyıl ortalarına

kadarki süreçte Erzurum çarşılarının başından geçenler anlatılmıştır” diyen hocamız aslında bu cümleyle kitabın ana temasını bizlere sunmuş olmaktadır.

Alanında çalışanlar için ve Erzurum tarihine (özellikle çarşılarına ve iktisadi tarihine) ilgi duyanların başucu olacağı bir kitaptır. Kaynakça bölümünde arşiv taramaları, yerel ve ulusal gazeteler ve özellikle kaynak eser/yayın listesi ise haliyle eserin hacmine hacim katmaktadır. Yoğun bir çalışmanın ürünü olduğuna en güzel kanıt olmaktadır. En sonundaki Erzurum haritası ise zaten başlı başına bir değerdir.

Netice itibariyle Sayın Murat Küçükuğurlu hocamızın varlığı ve şehir adına tarih yazıcılığı hem günümüze hem de sonraki yıllara büyük bir arşiv niteliği kazandırmaktadır. Ayrıca hocamızın nezaretinde kurulan ERŞA (Erzurum Şehir Arşivi) ise şehrimiz adına kayda değer en güzel çalışmalardan birisidir.

Son söz olarak hocam;

Sizi tanımaktan, eserlerinizden ve sohbetlerinizden istifade etmenin bahtiyarlığı içerisindeyim. Alın terinizin ıslattığı daha nice sayfalar okumak dileğiyle…